Haar hele carrière is Els Vos al gefascineerd door beweging. In haar werk beweegt ze zich in een wereld - en zelfs ver daarbuiten - tussen chaos en harmonie die ze probeert te interpreteren en te 'betekenen' met haar kunst. Beweging vormt tegelijk de kern en de spiraal van haar werk. Al laat ze recentelijk vaak meer kosmische dimensies - die soms verraderlijk statisch lijken - in haar werk infiltreren, toch plooit ze vroeg of laat weer terug op beelden waar vaart in zit. Het is zaak de altijd aanwezige spanning zichtbaar te maken.
Wat ze ervaart, weet ze telkens weer op een frisse, verrassende manier in beeld te brengen. Haar werk ademt een grote eenheid met de natuur. Micro- en macrokosmos lopen moeiteloos in elkaar over, van nietige grassprietjes over statige boomkruinen tot verre wolken en heldere manen. Ze biedt ons bij momenten zelfs een glimp op verre sterrenstelsels. Die kosmisch/spirituele dimensie is terug te vinden doorheen haar hele oeuvre.
Els Vos haar artistiek visie is gelouterd door het besef van onze dwingende aanwezigheid als mens op aarde. Ze wil het leven plaatsen in een kosmische dimensie waar we enkel nog een vage voeling mee hebben. Ze voelt die band heel scherp aan en haar werk is daar de neerslag van: de spiraal die aan de basis ligt van dit eeuwige gekronkel waarin wij ons als nietige wezens bewegen, de oneindige queeste naar het licht, het leven dat in continue beweging is, de mens als microkosmos. Misschien ligt daarin de verklaring voor de afwezigheid van de menselijke figuur in haar werk: de mens is een beschouwer, kijkt toe.
In essentie gaan de werken van Els Vos - of het nu grassen, golven, gewelven, manen, wolken of pure abstracties zijn - over de zingeving van het leven. In haar grafiek probeert ze door te dringen tot de kern der dingen die voor haar van belang zijn en tracht ze telkens weer tot een nieuwe synthese te komen.
Johan van Cauwenberge (fragment uit Kunstmonografie ELS VOS, een uitgave van uitgeverij P, 2019)
Het licht, het ritme en de lijn, je kan ze overal vinden. En zij kunnen jou ook vinden. De gewone mens ziet dat allemaal en loopt door, een kunstenaar staat erbij stil en doet er iets mee. Bij Els Vos komt er het begrip 'fundamenteel' bij: ze doorgrondt wat ze ziet en componeert op trage, bedachtzame wijze haar tekeningen, etsen en schilderijen. Met ritme, licht en lijn.
De lijnen die ze etst en tekent, kunnen bij haar zowel een vlucht ganzen als een havenzicht vormen, of zeilen van boten, of kliffen, of bomen, of kerkinterieurs, gotische bogen, of landschappen, grassen of waterkringen, of wegen, schaduwen en maanlicht, of gewoon een lijnenspel an sich. Het zijn niet zomaar esthetiserende lijnvoeringen, maar ze zijn ook niet frenetiek of heftig: de lijn volgt de hand met de etsnaald, het potlood, het penseel en gaat waaien, kronkelen, vloeien, schitteren, oplossen. Soms biedt haar werk ook wolken, een sterrenhemel, zwart-wit of in kleur, ze creëert een universum, een continuüm.
Eerder schreef ik over haar: 'Els Vos denkt niet abstract of figuratief, ze lijkt als kunstenares te mediteren omtrent orde en chaos'. En men weet dat zelfs de grootste chaos ordening is zich heeft. Elke ets of tekening lijkt een stukje, een momentopname weer te geven van de kosmos, de schepping, het universum. Het continuüm in haar werk is essentieel, net als het uur blauw, en uiteindelijk de wolken, de nevels, de waterspiegeling, waar hemel en aarde elkaar raken en waar ze de lijn niet opgeeft, maar combineert met het ijle.
De mens is, door zijn afwezigheid, toch onmiskenbaar aanwezig. Vooral door de hand van de kunstenaar. Ze werkt in een zelf afgedwongen traagheid: etsen is een arbeidsintensieve kunstuiting, zeker door de 'technische' afwikkeling na het etsen zelf, haar tekeningen zijn beproefde elaboraties van lijn-na-lijn, en in sommige werken snijdt ze het wit rondom de lijnen weg, een monnikenwerk. Maar ze heeft het nodig, het geeft rust, introspectie en zen. Daarom ook dat ze de jongste tijd soms schildert, als 'sneller' tegengewicht.
En zo vindt Els Vos een verrassend evenwicht in haar werk. Het is even consequent als herkenbaar, even origineel als tijdloos, gevat als het is in dat al genoemde 'continuüm'. Geen mensbeeld valt op haar werk dus te bespeuren, want dat zou, in al zijn anekdotiek, dat licht, dat ritme en dat lijnenspel alleen maar storen.
Marc Ruyters (december 2018)
De etsen van Els Vos zitten al jaren vol zwier en beweging; je zou dit de kern van haar ziel en kunstenaarsschap kunnen noemen. In het recente werk zijn de ritmische structuren, die - nog altijd even zwierig - soms visuele vertalingen lijken van muzikale patronen, clusters die vibraties uitzenden, lijnen die hun oorsprong vinden in één noot en zich als in een klankenspectrum ontvouwen.
Els Vos heeft afstand genomen van de figuratie, de uitbeelding der dingen, om tot een inwendige verwerking van het beeld te komen. Dit resulteert in voor de kijker soms vrij abstracte lijnconstructies. Waar een grafisch kunstenaar doorgaans beperkt is door de grenzen van de plaat, is Els Vos nu door de planimetrische beperkingen van dat vlak heen gebroken; ze heeft de stap naar de derde dimensie gezet. Haar 'beelden' hebben de vrijheid gekregen, zweven haast als trillende lijnen in de ruimte. Ze heeft het blad verlaten en creëert nu als het ware zelfstandige beelden, figuren die los zijn komen te staan van het vlak.
Het raffinement, de hoge graad van en de perfectie waarmee ze zijn uitgevoerd zijn volledig in overeenstemming met de achterliggende idee. Met andere woorden: de lijnen staan er; hebben niets aarzelends, vertonen geen enkele vorm van haastig zoekwerk. Ze zijn wat ze moeten zijn: de ideale materialisering van een artistiek proces waarbij de kunstenares de lijn als onuitputtelijk medium tot haar meest pure vorm heeft weten te herleiden. Hoeft het nog gezegd dat dit duidelijk geen eindpunt is, maar een doordachte queeste, een zoektocht naar de essentie van de eeuwige artistieke polen: licht en lineariteit als resultante van onze 'condition humaine'.
Johan van Cauwenberge (2014)
Begeestering, gedrevenheid en betrokkenheid tot de continuïteit van beweging en gedachten worden in het grafisch werk van Els Vos verder uitgediept. Haar werk biedt niet enkel een reflectie over benaderingswijzen en relaties tot de natuur, het zichtbaar maken van structurele krachtlijnen en energievelden als natuurlijk tijdsverloop en ontwikkelingsproces tussen geboorte en dood, maar analyseert eveneens de abstractie zelf als plastische denkoefening. Het scheppend gebaar, de tekenkundige handeling, het spel van invullen en weglaten, de logische beweging, de reeksmatige uitvoering in de lijn die kris kras zijn weg zoekt in het beeldvlak, de textuur, de visuele eigenschappen van de structuur ... het zijn diverse aspecten die Els Vos met cerebrale accuratesse nagaat, onderzoekt en bewust orkestreert tot een grafisch unicaat. Uiteindelijk beschouwt zij haar creaties zelf als een steeds weer opnieuw beginnen en doorgaan, onafgebroken tot in het oneindige.
Freddy Huylenbroeck – Ad Infinitum (idplusart Hamme, 2014)
Nulla dies sine linea (Apelles, 4de eeuw v. Chr.)
verfijnde lijnen / gearceerde groeven
subtiel wit / pik zwart gradaties
georganiseerde orde / wilde chaos
morgen licht / avond donker
energetische stilte / vibrerende muziek
Subtiel is haar lijnenspel. Haar werk ademt een poëtische kalmte uit. Uitgesproken liefde voor de kwetsbaarheid en het broze van het papier zijn haar niet vreemd. Ook de kracht van het potlood, de inkt of de etsnaald trekt haar aan. Zwart op wit of wit op zwart, schijnbaar twee uitersten, niet in haar denkwereld. Daarom zo verrassend merk je sporadisch, een streepje, een vlekje blauw, dat brutaal om aandacht vraagt.
Els Vos werkt zeer intens, nauwgezet in haar eigen ritme, aan haar eigen evolutie. Het woord revolutie of revolteren is haar vreemd. Waarom zou ze? In de beeldtaal die ze voor zich zelf schept, zoekt ze naar innerlijke rust. Vastberaden maar geduldig, groeit de volgende stap en waagt zij een sprong naar een nieuwe fase. Vaak heel voorzichtig en aarzelend, maar als haar zelfvertrouwen openbarst, gaat ze voluit verder op de ingeslagen en uitgestippelde weg. Van herkenbare gebouwen, bomen en grassen, naar het verder loslaten van de zichtbare werkelijkheid, om uiteindelijk de bijna logische stap naar een concreet visuele abstractie te zetten. Haar laatste werk is puur en zuiver, onthecht van waarneembare realiteit.
Els Vos werkt in reeksen die als geheel tot één thema behoren zoals bomen, water, licht en schaduw, oorsprong, groei en evolutie... Ze ontstaan omdat een persoonlijke ervaring plots al haar aandacht opeist. Een nieuw iconografisch beeld kondigt zich aan, waar in de volgende periode aan gewerkt en gesleuteld zal worden. Een nieuwe reeks is geboren.
Els Vos is een authentieke grafica. Door de intense arbeid, inherent aan de techniek, ontstaat tijdens het etsen een sterke concentratie. Met haar technische ervaring, durft zij tijdens de ontwikkeling- en de uitwerkingsfase te experimenten door het fragmenteren van haar etsplaten. Dit schijnbare spel bevestigt haar zoeken, maar maakt gelijktijdig haar loslaten van de materie mogelijk. Wat een contradictie! Eerst zich als mens losmaken van de realiteit door het harde labeur van krassen in zink en koper. Verder, als grafica te zwoegen, door in diezelfde etsplaten fragmenten uit te knippen. Vervolgens, om als kunstenaar met die gehakte stukken plaat, collages te bouwen die getuigen van een unieke vormtaal en een sterke compositie. De werken van Els Vos zetten de aandachtige toeschouwers aan het dagdagelijkse los te laten en zich in de wereld van de verbeelding te bewegen.
Luister naar de bijna onhoorbare muziek die klinkt uit haar werken. Hoor in de lijnen van haar etsen, etherische klanken. Voor- en achtergrond reiken elkaar even aan, het kijkend oog volgt de subtiele weg van de tekening terwijl het luisterend oor klanken hoort. Kijk en voel de speelse muziektonen die je meenemen naar ijle hoogtes, om uiteindelijk weg te glijden en te vertoeven in een spirituele wereld.
Alleen het ritme van de witte stilte blijft.
Lut Maris - De Mijlpaal (Jakob Smitsmuseum Mol, 2013)
Grafische kunstenaars gebruiken vaak een eerder beperkt medium (tekening, grafiek, ets) om een heel universum te bestrijken: van het kleinste stukje huid tot de verste uithoek in de kosmos. Els Vos (°1963) is daar een mooi voorbeeld van. In de nieuwe reeks unieke etsen die ze in de Antwerpse galerie Het Vijfde Huis toont, de meeste in serie gemaroufleerd op doek, maar sommige ook los, draait het helemaal om de schriftuur. Els Vos denkt niet abstract of figuratief, ze lijkt als kunstenares te mediteren omtrent orde en chaos. Daarbij is het vormgeven van de beweging essentieel: elke ets lijkt een stukje, een momentopname weer te geven van het ontstaan van de kosmos, het exploderen van sterren, het atomiseren van elementen. Want het lijkt in die etsen altijd zowel om iets groots als iets minuscuuls te gaan: je ziet slechts het spel van lijnen die golven, bewegen, ontploffen. De cirkel (of bol) en de spiraal zijn daarbij de overheersende vormen, als basis voor een samengaan van lijnen en stippen, altijd tussen diep zwart en fel wit, met uitsparingen die op hun beurt tot leven komen. Lut Maris in een tekst uit 2010 over het werk van Els Vos: “Een beweging die ontstaat, groeit, zich verder ontwikkelt, om dan traag uit te deinen. Dit ritmisch herhalend gebeuren vastleggen is haar manier om vat te krijgen op de wereld om deze te ordenen. Els Vos slaagt er wonderwel in om de verschillende fases te verwerken in een reeks waarvan het geheel zoals een ademstoot verloopt. Toch vormen de verschillende onderdelen zelfstandige delen die – geïsoleerd van het geheel - op zich sterk staan en schijnbaar niet behoren tot een groter geheel.”
Marc Ruyters - HART (Antwerpen, 2012)